Urlop ojcowski

FAQ - Pytania i odpowiedzi

Na jakich zasadach funkcjonuje urlop ojcowski, ile trwa, kiedy można go wziąć i czym właściwie różni się od popularnego tacierzyńskiego? Oto zbiór najczęściej zadawanych pytań i odpowiedzi na nie.

Kliknij w wybrane pytanie, a odpowiedź rozwinie się poniżej.

 


a

1. Ile trwa urlop ojcowski w 2024 roku?

Od 26 kwietnia 2023 r., na mocy art. 182(3) kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracownik-ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do: ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia albo do upływu upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia. Należy pamiętać, że z urlop ojcowski może zostać wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień (art. 1823 §11 Kodeksu Pracy).

Wcześniej (do 25 kwietnia 2023 r.) urlop ten mógł być wykorzystywany: do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

 

 

a

2. Czy pracodawca ma prawo odmówić przyznania pracownikowi urlopu ojcowskiego?

Pracodawca nie ma prawa odmówić pracownikowi urlopu ojcowskiego w wymiarze dwóch tygodni.

a

3. Czy urlop ojcowski jest urlopem płatnym?

Tak. Urlop ojcowski jest urlopem płatnym i nie ma wpływu na wymiar „normalnego urlopu". Za czas urlopu ojcowskiego pracownik otrzymuje zasiłek macierzyński (art. 29 ust. 5a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.). Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego za urlop ojcowski stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli urlop ojcowski nastąpi przed upływem tego okresu. Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego.

a

4. W jakim czasie od narodzin dziecka można wykorzystać urlop ojcowski?

 

Urlop ojcowski można wykorzystać do 12 miesięcy od narodzin dziecka. Należy pamiętać, że z urlop ojcowski może zostać wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień (art. 1823 §11 Kodeksu Pracy).

 

a

5. Jakie dokumenty są wymagane, by ubiegać się u pracodawcy o urlop ojcowski?

Dokumenty, jakie ojciec - pracownik musi przedstawić pracodawcy, by uzyskać urlop ojcowski to: wniosek o urlop ojcowski, który musi być złożony u pracodawcy najpóźniej do 7 dni przed przejściem na urlop i dołączony do niego skrócony akt urodzenia dziecka oraz oświadczenie, że wcześniej urlop na to dziecko nie był wykorzystany. Wniosek o urlop ojcowski może zostać złożony dużo wcześniej niż 7 dni przed planowanym urlopem.

a

6. Jak powinien wyglądać wniosek o przyznanie urlopu ojcowskiego?

Niestety, przepisy nie określają jednoznacznie wzoru takiego wniosku i większość pracodawców nie opracowuje dla swoich pracowników szablonu. Można skorzystać z gotowych do wydruku szablonów i wzorów wniosków zamieszczonych na stronie www.urlopojcowski.info.

a

7. Czy pracownikom - ojcom bliźniaków należy się dłuższy urlop ojcowski?

Nie. Ojcowie bliźniąt lub trojaczków nie mają prawa do odpowiednio dwóch lub trzech tygodni urlopu ojcowskiego, bo kodeks pracy nie uzależnia wymiaru tego urlopu od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie, w przeciwieństwie do przepisów dotyczących np. urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego. W razie sporu między pracownikiem a firmą wątpliwości te będzie musiał rozstrzygnąć sąd pracy. Z czterech tygodni urlopu ojcowskiego w jednym roku będzie mógł skorzystać jedynie ojciec, któremu urodzi się dwoje dzieci przy dwóch różnych porodach (np. w styczniu i listopadzie). Aby mieć pewność, że pracodawca nie odmówi mu udzielenia czterech tygodni wolnego, pierwszy urlop ojciec powinien wykorzystać przed urodzeniem drugiego dziecka.

a

8. Czy ojciec pracownik po zakończeniu urlopu ojcowskiego może skorzystać z części urlopu macierzyńskiego?

Tak. Ojciec, może przejąć część urlopu macierzyńskiego matki, ale pod warunkiem że matka z tej części urlopu zrezygnuje. Musi ona jednak wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wyjątkowo, w razie zgonu pracownicy oraz w razie jej przebywania w szpitalu w czasie urlopu macierzyńskiego, pracownik – ojciec wychowujący dziecko, ma prawo do pozostałej części urlopu, także tej, która normalnie przysługiwałaby tylko pracownicy.

a

9. Czy pracodawca może odmówić udzielenia "ojcowskiego" jeśli w tym samym czasie matka dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego?

Nie. Po pierwsze pracodawca nie ma prawa odmówić pracownikowi urlopu ojcowskiego z powodu, że matka dziecka przebywa w tym samym czasie na urlopie macierzyńskim czy zwolnieniu. Ojciec i matka dziecka mogą bez problemu być na takim urlopie w tym samym czasie (art. 182"3 kp).

a

10. Czy pracownik korzystający z urlopu ojcowskiego ma prawo korzystać z urlopu okolicznościowego z okazji narodzin dziecka?

Tak. 2 dni zwolnienia z tytułu urodzenia dziecka przysługują ojcu - pracownikowi niezależnie od korzystania z urlopu ojcowskiego (par. 15 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 1996 r. nr 60 poz. 28).

a

11. Na jakich zasadach ojciec pracujący na kilku etatach może skorzystać z urlopu ojcowskiego?

W przypadku, gdy ojciec pozostaje równolegle w kilku stosunkach pracy, dla każdego z nich odrębnie ustala się prawa i obowiązki pracownicze. W takiej sytuacji ojciec pracownik w całości będzie mógł poświęcić wolne tygodnie na opiekę nad dzieckiem. Wystarczy, że u każdego z pracodawców złoży wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego w tym samym terminie. Pracownik może również skorzystać z przysługującego mu urlopu ojcowskiego tylko w jednej z firm, w których jest zatrudniony, i świadczyć w tym samym czasie pracę u drugiego pracodawcy. Jeżeli jednak wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego pracownik złoży tylko u jednego z pracodawców, nie będzie mógł później skorzystać z urlopu ojcowskiego i zasiłku macierzyńskiego u pozostałych pracodawców.

a

12. Czy skorzystanie z urlopu ojcowskiego zostanie odnotowane w aktach pracownika?

Tak. W części B akt osobowych, czyli dokumentacji dotyczącej nawiązania stosunku pracy i przebiegu zatrudnienia, pracodawca będzie musiał przechowywać pisma dotyczące udzielenia pracownikowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego. Tak wynika z rozporządzenia z 10 lipca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. nr 115, poz. 971).

a

13. Czy ojcom adopcyjnym również przysługuje urlop ojcowski?

Tak. Urlop ojcowski przysługuje zarówno ojcu biologicznemu, jak i ojcu adopcyjnemu.

a

14. Co się dzieje, w sytuacji, gdy wniosek o urlop ojcowski zostanie złożony bez zachowania terminu?

Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek składany przez uprawnionego pracownika w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem takiego urlopu. Pracodawca musi uwzględnić taki wniosek. Natomiast złożenie wniosku z krótszym, niż 7 dni wyprzedzeniem nie wiąże pracodawcy. Pracownik może wówczas skorzystać z urlopu ojcowskiego w innym terminie, do chwili ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia, o czym warto go powiadomić. Pracodawca może także dobrowolnie udzielić w takim przypadku urlopu ojcowskiego, nie ma jednak takiego obowiązku.

a

15. Czy urlop ojcowski można dzielić?

 

Tak. Urlop ojcowski może zostać wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień (art. 1823 §11 Kodeksu Pracy).

 

a

16. Czy urlop ojcowski musi być wykorzystany, czy tylko rozpoczęty do 12 miesiąca życia dziecka?

Urlop ojcowski powinien się zakończyć w dniu ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Z chwilą osiągnięcia przez dziecko tego wieku, pracownik traci uprawnienie do urlopu ojcowskiego i tym samym prawo do zasiłku macierzyńskiego. Jeżeli pracownik zbyt późno złoży wniosek i urlop ojcowski rozpocznie się w takim dniu, że do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia pozostanie mniej niż dwa tygodnie - pracodawca powinien mimo wszystko udzielić go w pełnym wymiarze. Urlop ten skończy się jednak wcześniej z mocy samego prawa (bez decyzji pracodawcy), kiedy dziecko ukończy 12 miesiące. W takim przypadku pracodawca uprawniony do wypłaty zasiłków wykazuje wypłatę zasiłku w dokumentach składanych do ZUS, płacąc go tylko za faktyczny czas urlopu ojcowskiego. Prawidłowość wypłaty zasiłku macierzyńskiego ZUS weryfikuje w trakcie kontroli przeprowadzanej u płatnika. Natomiast pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników, udzielający urlopu ojcowskiego, nie będąc uprawnionymi do wypłaty zasiłków – przekazują dokumenty (ZUS Z-3, odpis aktu urodzenia i informację o udzieleniu urlopu ojcowskiego) do ZUS w celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego, a ZUS sam weryfikuje uprawnienie pracownika do tego zasiłku.

a

17. Czy ojciec otrzyma urlop ojcowski jeśli mieszka w innym mieście niż dziecko lub gdy nie jest mężem matki dziecka?

Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko. Nie ma przy tym znaczenia, w jakim stosunku prawnym pozostaje pracownik – ojciec z matką jego dziecka; nie muszą oni być małżeństwem ani też razem mieszkać. Pojęcie „wychowywania dziecka” nie zostało sprecyzowane, a zatem kwestią oceny pozostaje wywiązywanie się z tego obowiązku. Nie jest możliwe kontrolowanie "wychowywania dziecka" przez pracodawcę. Gdyby jednak pracodawca, w oparciu o swoją wiedzę, odmówił pracownikowi udzielenia urlopu ojcowskiego twierdząc, że nie wychowuje on dziecka, to zgodnie z art. 300 kp w związku z art. 6 kc na pracowniku spoczywa ciężar udowodnienia tego faktu.

a

19. Czy pracodawca może sprawdzić, czy pracownik zajmuje się dzieckiem?

Nie, pracodawca nie ma takiego prawa, nie wynika to bowiem z brzmienia przepisu art. 1823 § 1 kp. Z przepisu wynika jedynie, że do urlopu ojcowskiego jest uprawniony pracownik wychowujący dziecko, a nie sprawujący nad nim osobistą opiekę, jak to jest w przypadku urlopu wychowawczego.

a

20. Czy urlop ojcowski jest tym samym co urlop tacierzyński?

Urlop ojcowski i popularny „tacierzyński” (macierzyński) to dwa różne rodzaje urlopów, chociaż obydwa przysługują ojcu mniej więcej w tym samym okresie. Nazw tych nie wolno stosować zamiennie, bo to może prowadzić do pomyłek.

- urlop „tacierzyński” (macierzyński) to  część niewykorzystanego przez matkę urlopu macierzyńskiego, którą może odebrać ojciec dziecka.

- urlop ojcowski jest urlopem niezależnym, tzn. jego udzielenie nie jest warunkowane przez rezygnację matki dziecka z części jej urlopu macierzyńskiego. Oznacza to, że na podstawie art. 182 Kodeksu pracy pracownikowi ojcu przysługują dwa tygodnie urlopu ojcowskiego, ale tylko do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia.

a

21. Czy osobie zatrudnionej na umowę zlecenie przysługuje urlop ojcowski?

Zgodnie z przepisem art. 1823 § 1 Kodeksu pracy, pracownik - ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Ta regulacja nie ma jednak zastosowanie w przypadku umów cywilnoprawnych - takich jak umowa zlecenie! Osobie zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia urlop ojcowski nie przysługuje! Za czas urlopu ojcowskiego pracownik otrzymuje zasiłek macierzyński. Zasiłek ten przysługuje nie tylko pracownikom korzystającym z takiego urlopu, ale również innym osobom niebędącym pracownikami a podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu, do których przepisy Kodeksu Pracy nie mają zastosowania, w tym pracownikom zatrudnionym na umowę zlecenie. Warunkiem uzyskania uprawnienia do zasiłku macierzyńskiego jest zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku, za okres określony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego. Do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne. W celu wypłaty zasiłku należy przedłożyć skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został wcześniej pobrany z innego tytułu oraz dodatkowo, jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS - zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3a, w przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami, a także zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej i jego okresie.

a

22. Czy ojciec pracownik ma prawo skorzystać z urlopu ojcowskiego, gdy matka dziecka jest bezrobotna?

Nie ma żadnych przeszkód prawnych, żeby ojciec dziecka skorzystał z urlopu, gdy matka dziecka pozostaje bezrobotna i nie przebywa na urlopie macierzyńskim.

a

23. Czy sformułowanie "14 dni urlopu ojcowskiego" odnosi się do dni kalendarzowych czy roboczych?

Przy udzielaniu urlopu ojcowskiego dwa tygodnie urlopu odpowiadają 14 dniom kalendarzowym (art. 1831 § 1 w zw. z art. 1823 § 3 k.p.). Do urlopu wlicza się zatem także dni wolne, czyli niedziele, dni wolne wynikające z pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy (np. wolne soboty) oraz dni harmonogramowo wolne od pracy.

a

24. Czy urlop ojcowski jest przyznawany z puli urlopu wypoczynkowego?

Urlop ojcowski nie jest pobierany jest z puli urlopu wypoczynkowego. Jest to dodatkowe uprawnienie rodzicielskie (podobnie jak urlop macierzyński) niezależne od urlopu wypoczynkowego.

a

25. Czy ojcu, który wykorzystał urlop ojcowski przysługują rocznie 2 dni opieki nad zdrowym dzieckiem?

Skorzystanie z urlopu ojcowskiego nie wpływa na długość zwolnienia z tytułu "opieki nad zdrowym dzieckiem". Zgodnie z art. 188 k.p. pracownik – ojciec lub opiekun dziecka ma prawo do uzyskania zwolnienia od pracy w ciągu roku w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia od pracodawcy, w przypadku posiadania dziecka w wieku do 14 lat. Jeżeli oboje rodzicie lub opiekunowie dziecka pozostają w zatrudnieniu, z powyższego uprawnienia w tym samym czasie może skorzystać tylko jedno z nich, zgodnie z wyborem dokonanym przez uprawnionych pracowników. Jeżeli natomiast status pracowniczy posiada tylko ojciec lub opiekun dziecka – korzysta on z pełnego wymiaru takiego zwolnienia. Możliwe jest także podzielenie się uprawnieniem (każde z rodziców po jednym dniu), jeżeli oboje rodzice pozostają w stosunku zatrudnienia.

a

26. Czy pracownik korzystający z urlopu ojcowskiego może stracić pracę?

Pracownicy korzystający z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz z urlopu ojcowskiego mają gwarancję ciągłości zatrudnienia (art. 1823 § 3 k.p.). Po powrocie z urlopu mają również gwarancję powrotu na to samo lub równorzędne stanowisko. Ich wynagrodzenie musi z kolei odpowiadać temu, jakie otrzymywaliby gdyby nie przebywali na urlopie. Prawo do tej gwarancji zyskują też rodzice adopcyjni, korzystający z dodatkowego urlopu.

a

27. Czy ubiegając się o urlop ojcowski potrzebne jest zaświadczenie o stanie zatrudnienia matki dziecka?

Nie. Zaświadczenia o stanie zatrudnienia matki dziecka byłoby potrzebne, tylko wtedy gdyby pracownik decydował się na wykorzystanie urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

a

28. Czy biznesmen ma prawo do urlopu ojcowskiego?

Ojciec, który prowadzi działalność gospodarczą również ma prawo do urlopu ojcowskiego. Może go odebrać w dowolnym czasie - do momentu ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Jeśli ojciec- biznesmen podlega również ubezpieczeniu chorobowemu przysługuje mu zasiłek macierzyński – wtedy jednak potrzebne jest zaświadczenie do ZUS, że rezygnuje z osobistego prowadzenia biznesu na czas czternastodniowej opieki nad dzieckiem. Nie oznacza to jednak - ani zamknięcia, ani wyrejestrowania biznesu – chodzi jedynie o powiadomienie organu rentowego, że przez czas opieki nad dzieckiem ojciec nie będzie  aktywny zawodowo i będzie korzystał z zasiłku macierzyńskiego.

a

29. Jak obliczyć wysokość zasiłku macierzyńskiego dla pracownika na ojcowskim?

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego za urlop ojcowski stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli urlop ojcowski nastąpi przed upływem tego okresu. Podobnie jak w przypadku urlopu macierzyńskiego.

W celu wypłaty zasiłku (oprócz wniosku o urlop ojcowski) należy przedłożyć: skrócony odpis aktu urodzenia dziecka; oświadczenie, że zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego nie został wcześniej pobrany z innego tytułu; oraz dodatkowo, jeżeli zasiłek jest wypłacany przez ZUS - zaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3a, w przypadku ubezpieczonych niebędących pracownikami, a także zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej i jego okresie.

Pracodawca przekazuje te dokumenty do ZUS, bezpośrednio do ZUS zwraca się natomiast osoba np. prowadząca działalność gospodarczą. W małych zakładach pracy, do 20 pracowników, zasiłek wypłaca ZUS, i tam pracodawca przekazuje dokumentację zasiłkową pracownika (Dz.U z dnia 21.02.2005nr.31, poz. 267). Natomiast w większych firmach zasiłki nalicza i wypłaca pracodawca, który następnie pomniejsza należne w danym miesiącu składki o kwotę wypłaconych zasiłków.

a

30. Czy w okresie wypowiedzenia można skorzystać z urlopu ojcowskiego i okolicznościowego z okazji narodzin dziecka?

Okres wypowiedzenia to normalny okres pracy - nie ma więc żadnych przeszkód, by skorzystać wtedy z 2 dni opieki nad dzieckiem czy urlopu ojcowskiego, jeśli pozostałe warunki dla uzyskania tego urlopu są spełnione (dziecko nie ukończyło 12. miesiąca życia, a wniosek o urlop ojcowski został złożony z zachowaniem terminu).

Jeżeli umowa zostanie rozwiązana przed zakończeniem urlopu ojcowskiego, to dalszy okres zasiłku macierzyńskiego wypłaca ZUS po przekazaniu dokumentów przez pracodawcę.

Na jaki urlop możesz liczyć? Sprawdź!